Bizimshow.az xəbər verir ki, manatın dəyərdən düşməsi iqtisadi və maliyyə bazarlarında baş verən mürəkkəb proseslərin nəticəsidir. Azərbaycanda manatın zəifləməsi və dəyərinin azalması ölkə iqtisadiyyatında ciddi təsirlərə səbəb ola bilər. Bu məqalədə manatın niyə dəyərdən düşdüyünü və bu prosesin səbəbləri ilə yanaşı nəticələrini də təhlil edəcəyik.

1. Neftin qiymətinin düşməsi

Azərbaycanın iqtisadiyyatı əsasən neft ixracına əsaslanır. Neftin dünya bazarlarında qiymətinin azalması ölkəyə daxil olan xarici valyuta axınını zəiflədir, bu da manatın dəyərinə mənfi təsir edir. Neft gəlirlərinin azalması nəticəsində dövlət büdcəsi dollar ehtiyatını artırmaqda çətinlik çəkir. Neftin qiyməti azaldıqca, neft ixracatından əldə edilən gəlirlər də azalır və bu, ölkənin xarici valyuta ehtiyatlarına zərbə vurur. Nəticədə, dollar təklifi azalır və manata təzyiq artır, bu da onun dəyərdən düşməsinə səbəb olur.

2. İnflyasiya

İnflyasiya, ölkədaxili qiymətlərin ümumi artışı olaraq manatın alıcılıq qabiliyyətinə birbaşa təsir edir. İnflyasiyanın yüksək olması, əhalinin həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinə və istehlak gücünün azalmasına gətirib çıxarır. Azərbaycanda inflyasiya artdıqda, idxal olunan məhsulların qiyməti yüksəlir və bu da daxili bazarda manatın dəyərinin azalmasına səbəb olur. Əgər bir ölkədə inflyasiya səviyyəsi yüksəkdirsə, yerli valyutanın alıcılıq qabiliyyəti azalır və bu, valyutanın xarici bazarlarda dəyərdən düşməsinə səbəb olur.

3. Tələb və təklif balanssızlığı

Valyuta bazarında tələb və təklif balanssızlığı manatın zəifləməsinə səbəb olan əsas amillərdən biridir. Azərbaycan iqtisadiyyatı xarici ticarətə, xüsusilə də dollarla ifadə olunan idxala çox bağlıdır. Məsələn, bir çox idxal olunan məhsullar, o cümlədən avtomobil, texnoloji cihazlar, dərmanlar və gündəlik istehlak malları dollarla alınır. Əgər manatın təklifi artarsa, lakin dollar tələbi yüksək qalarsa, bu, manatın dəyərdən düşməsinə səbəb olur.

4. Xarici borclar və valyuta ehtiyatları

Azərbaycanın xarici borclarının əhəmiyyətli bir hissəsi xarici valyutada, xüsusən də dollarda ifadə edilir. Xarici borcların qaytarılması üçün dövlət və ya özəl sektor xarici valyutaya ehtiyac duyur. Əgər manat zəifləyərsə, xarici borcun qaytarılması daha da çətinləşir, çünki borcun dəyəri manatla müqayisədə artır. Bu da ölkənin maliyyə sabitliyini təhlükəyə atır və iqtisadiyyata əlavə təzyiq yaradır. Eyni zamanda, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarının azalması manatın dəyərini qorumaq üçün həyata keçirilən müdaxilələri çətinləşdirir.

5. Siyasi və iqtisadi qərarlar

Ölkədə iqtisadi siyasətlər və hökumət qərarları manatın sabitliyinə birbaşa təsir edir. Azərbaycanda iqtisadi islahatlar, qanunvericilik dəyişiklikləri və ya bank sektorunda aparılan yeniliklər investorların ölkəyə olan etibarını zəiflədə bilər. Xarici investorların manatın sabitliyinə şübhə ilə yanaşması, xarici investisiyaların azalmasına və nəticədə manatın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, Azərbaycanın ticarət tərəfdaşlarının iqtisadi vəziyyəti və qlobal ticarət münaqişələri də manatın məzənnəsinə təsir edə bilər.

6. Beynəlxalq ticarət və valyuta spekulyasiyaları

Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi, əsasən, dollarla həyata keçirilir. Valyuta spekulyasiyaları və beynəlxalq maliyyə bazarlarında baş verən dəyişikliklər də manatın dəyərinə təsir göstərə bilər. Beynəlxalq investorlar valyuta spekulyasiyalarında iştirak edərək, manata qarşı oynaya bilər. Bu da valyuta bazarlarında manatın təzyiq altında qalmasına səbəb olur.

7. Dünya iqtisadiyyatı və qlobal böhranlar

Qlobal iqtisadi böhranlar, neft qiymətlərinin düşməsi və ya geosiyasi gərginliklər kimi amillər də manatın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, pandemiya dövründə qlobal ticarət həcmlərinin azalması, neftə olan tələbin zəifləməsi və dünya iqtisadiyyatının zəifliyi manatın dəyərini aşağı sala bilər. Həmçinin beynəlxalq bazarlarda dolların güclənməsi digər valyutaların, o cümlədən manatın zəifləməsinə gətirib çıxara bilər.

Manatın zəifləməsinin təsirləri

Manatın dəyərdən düşməsi Azərbaycan iqtisadiyyatı və cəmiyyətinə müxtəlif mənfi təsirlər göstərə bilər. Bu təsirləri aşağıdakı şəkildə sıralamaq olar:

1. İdxalın bahalaşması

Manatın zəifləməsi idxal olunan məhsulların qiymətinin yüksəlməsinə səbəb olur. Azərbaycan xarici bazarlardan, xüsusən də ərzaq, texnologiya və dərman məhsullarını idxal edir. Manatın dəyərinin azalması, bu məhsulların qiymətinin artmasına və nəticədə ölkədə inflyasiyanın yüksəlməsinə səbəb olur. İdxal məhsullarının bahalaşması əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsir edir.

2. İnflyasiya və həyat səviyyəsinin azalması

Manatın dəyərdən düşməsi inflyasiyanın artmasına səbəb olur. Xarici valyutada alınan məhsul və xidmətlərin qiyməti artdıqca daxili bazarda da qiymətlər artır. Bu da əhalinin həyat səviyyəsinə birbaşa təsir edir. Xüsusilə aşağı gəlirli təbəqə manatın zəifləməsindən daha çox əziyyət çəkir.

3. Xarici borcların yükünün artması

Manatın dəyərdən düşməsi xarici borcların daha da bahalaşmasına gətirib çıxarır. Dövlət və özəl sektorun dollarla ifadə olunan borclarının geri ödənilməsi daha çətin olur. Xarici borcun qaytarılması üçün daha çox manat tələb olunur, bu da dövlətin maliyyə resurslarına əlavə təzyiq yaradır və borclanma yükünü artırır.

4. Yerli bizneslərə mənfi təsir

Manatın zəifləməsi idxalatla məşğul olan yerli şirkətlərə mənfi təsir göstərə bilər. İdxal olunan xammal və məhsulların qiymətinin artması istehsal xərclərini artırır. Bu da yerli bizneslərin mənfəətini azaldır və onların rəqabət qabiliyyətini zəiflədir. Həmçinin, xarici valyutada borclanmış bizneslər manatın zəifləməsi ilə bağlı əlavə maliyyə çətinlikləri ilə üzləşirlər.

5. İnvestisiyaların azalması

Xarici investorlar üçün manatın dəyərinin sabit olmaması risk faktoru yaradır. İnvestisiyaların təhlükəsizliyinə olan inamın azalması xarici sərmayələrin ölkəyə axınını azaldır. İnvestisiyaların azalması iqtisadi inkişafın zəifləməsinə, işsizlik səviyyəsinin artmasına və dövlət gəlirlərinin azalmasına səbəb olur.

6. Mərkəzi bankın müdaxilələri

Manatın məzənnəsini sabit saxlamaq üçün Mərkəzi Bank valyuta ehtiyatlarından istifadə edərək bazara müdaxilə edə bilər. Lakin ehtiyatların azalması uzun müddətli perspektivdə valyutanın sabitliyini qorumağı çətinləşdirir. Bu da ölkənin maliyyə sabitliyinə mənfi təsir göstərir və valyuta böhranı riskini artırır.

Nəticə

Manatın dəyərdən düşməsi kompleks bir problemdir və müxtəlif iqtisadi, maliyyə və siyasi amillərdən qaynaqlanır. Bu proses ölkə iqtisadiyyatına və əhalinin rifahına ciddi təsir göstərə bilər. İqtisadi sabitliyi təmin etmək üçün valyuta ehtiyatlarının düzgün idarə olunması, inflyasiyanın nəzarətdə sax.

• Manat dəyərdən düşmə səbəbləri
• Azərbaycan manatı zəifləməsi
• Manatın dəyər itirməsi amilləri
• Valyuta məzənnəsi dəyişiklikləri
• Manatın devalvasiyası
• Azərbaycan iqtisadiyyatı və manat
• Neftin qiyməti və manat
• Manatın inflyasiya ilə əlaqəsi
• Manat niyə ucuzlaşır?
• Valyuta bazarında manatın zəifləməsi
• Manatın məzənnəsinə təsir edən amillər
• Manatın dollara qarşı zəifləməsi
• Xarici borclar və manatın məzənnəsi
• Tələb və təklif balansı və manat
• İqtisadi siyasət və manatın dəyəri